استاد مرتضی جوادی آملی در جلسه درس اسفار خود (1403/09/18)به ظرفیت فقه در پاسخگویی به مسائل روز اشاره کرده و بیان داشت: ظرفیت فقه برای پرداختن به مسائل روز بسیار گسترده است و این علم می‌تواند پاسخگوی نیازهای جوامع معاصر باشد.

ایشان ادامه داد: موضوعات حقوقی، مسائل اجتماعی، و حتی چالش‌های فرهنگی مانند جرم و جنایت می‌توانند از دیدگاه فقه مورد تحلیل و بررسی قرار گیرند. فقه از گذشته تا امروز ظرفیت پاسخگویی به مسائل نوظهور را دارد، از مباحث عبادات تا مسائل حقوقی و اجتماعی. فقه باید به موضوعات جدید مانند مسائل اجتماعی، جهاد، امر به معروف و نهی از منکر، و همچنین مباحث مرتبط با بازدارندگی اجتماعی و فرهنگی توجه بیشتری کند.

در ادامه، استاد مرتضی جوادی آملی بر لزوم فرهنگ سازی و بازدارندگی فرهنگی تاکید کرده و اظهار داشت: همان‌طور که در حوزه نظامی ابزارهای بازدارنده وجود دارد و قدرت نظامی می‌تواند از تهدیدها جلوگیری کند، در عرصه فرهنگی نیز باید با تقویت ارزش‌ها و اصول دینی، بازدارندگی در برابر گناه و ناهنجاری‌ها ایجاد کرد. فرهنگ‌سازی قوی و غنای فکری و فرهنگی می‌تواند بازدارندگی مؤثری در برابر انحرافات فرهنگی ایجاد کرده و جلوی بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و اخلاقی را بگیرد.

ایشان در بخش دیگری از این جلسه به نقش عقل در کنار شرع پرداخت و اظهار داشت: عقل در فقه و دین نقش اساسی دارد، اما باید از تأثیرات شهوت، غضب، وهم و خيال آزاد باشد. عقل برهانی که با شرع هم‌خوانی دارد، معیار تصمیم‌گیری‌های دینی است. این عقل باید تقویت شود و نقش آن در مباحث فقهی به‌درستی درک شود.

استاد مرتضی جوادی آملی به نقش فقه در پاسخ به پرسش‌های جدید بشر و تطبیق آن با نیازهای روز جامعه پرداخت و تأکید کرد: فقه باید با استفاده از علوم جدید مانند هرمنوتیک و معرفت‌شناسی، به مسائل معاصر پاسخ دهد و از ظرفیت‌های علمی برای رشد خود بهره ببرد. مباحث جدید در حوزه‌های حقوقی، اجتماعی و تربیتی باید به فقه وارد شود تا قدرت بازدارندگی فرهنگی و اعتقادی تقویت شود.

ایشان بیان داشت: متاسفانه هم اکنون برخی مباحث مهم به‌درستی در حوزه‌ها مورد توجه قرار نگرفته‌اند؛ حوزه‌ها باید به مسائل جدید مانند حقوق بشر، حقوق خانواده، و موضوعات اجتماعی و تربیتی بپردازند تا نیازهای جامعه را برطرف کنند.

وی به رسالت حوزه در تقویت باورهای دینی اشاره کرد و اظهار داشت: حوزه‌های علمیه باید با غنای فکری و فرهنگی خود، امنیت فکری و فرهنگی ایجاد کنند و اجازه ندهند شبهات و ناهنجاری‌های فکری در جامعه رخنه کنند. به‌جای تکیه بر ابزارهای امنیتی، باید با فرهنگ‌سازی مناسب به مسائل اجتماعی مانند حجاب و امثال آن پرداخته شود.