Abstract:

موثرترین عاملی که قرآن کریم برای تامین سعادت بشر به آن امر می‌‌کند، ارتباط برقرار کردن با خدای متعال است. این کتاب آسمانی نحوه ارتباط، شروط و آداب دعا را برای همگان بیان کرده و در پی بیان مسائل اعتقادی، اخلاقی، و رفتاری در قالب دعاست. آن‌چه پیش رو دارید پژوهشی است درباره «شروط و موانع استجابت دعا از منظر قرآن کریم» که از جمله پژوهش های کاربردی در حوزة معارف قرآن است. در این راستا تلاش شده تا حقیقت دعا، شروط و موانع آن و آثار مترتب بر آن را از منظر قرآن کریم مورد بررسی قرار دهیم، تا جویندگان راه سعادت را از این راه با عوامل و آثار آن آشنا و با به کار بردن شروط اجابت دعا و از بین بردن موانع جزو سعادت مندان واقعی قرار گیرند. این پژوهش آیاتی را که در مورد دعا نازل شده است؛ در سه بخش شروط و موانع و آثار دعا بررسی می‌‌کند. در فصل یکم؛ به کلیات همچون، تبیین موضوع، پیشینه، اهداف، پرسش های تحقیق و ... نیز به مفهوم شناسی واژگان تحقیق و پیش نیازهای پژوهش پرداخته‌ایم. در فصل دوم؛ به «شروط استجابت دعا» پرداخته‌ایم که مشتمل بر دیدگاه مفسران درباره شروط الزامی‌‌مانند تضرع و پنهانی بودن دعا، دوری از فساد و گناه، بریدن از غیر خدا، دعای حقیقی و ... است که در استجابت دعا دخیل‌اند، در ادامة مباحث به شروط استحبابی اجابت دعا مانند خواندن خدای سبحان با نام‌های نیکو، صلوات بر پیامبر و آل او، استغفار و توبه، و ... پرداخته شد. در فصل سوم؛ نیز «موانع استجاب دعا» مورد بررسی قرار گرفته است. موانع به دو دسته اختیاری و غیر اختیاری قسمت می‌شود، اموری مانند وفا نکردن به عهد خدا، خواندن غیر خدا، کفر، زیاده‌خوهی و ... که جزو موانع اختیاری‌اند، و اموری مانند حکمت خدا، فرا رسیدن اجل که جزو موانع غیر اختیاری‌اند. در فصل چهارم؛ «آثار و فواید دعا» مورد بررسی قرار گرفت، مانند اطاعت امر الهی، قرب و منزلت، برگرداندن قضای الهی و ... جهت مستند بودن مباحث به آیات قرآن کریم استدلال شده است. این پژوهش با بهره‌گیری از روش نقلیِ وحیانی و استمداد از اسناد کتابخانه‌ای به گردآوری و تحلیل و پردازش داده‌ها پرداخته و با جستاری در آیات مرتبط با موضوع، این مسأله را تحلیل و تبیین می‌‌کند. واژگان کلیدی: دعا، نیایش، استجابت، شروط، موانع، قرآن کریم.